Τρίτη 14 Δεκεμβρίου 2010

Νόμπελ Ιατρικής στον «πατέρα της εξωσωματικής»


Στον βρετανό επιστήμονα που θεωρείται ο «πατέρας της εξωσωματικής» απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής. Όπως ανακοίνωσε η Ολομέλεια των Νόμπελ, ο δρ Ρόμπερτ Έντουαρτς επελέγη επειδή χάρη στη δουλειά του έγινε εφικτό να ξεπεραστεί το πρόβλημα της υπογονιμότητας που αφορά περισσότερο από το 10% των ζευγαριών σε όλο τον κόσμο.
Ο δρ Έντουαρτς, ο οποίος πλέον είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, άρχισε από την δεκαετία του ’50 να αναζητά τρόπους εξωσωματικής γονιμοποίησης ως πιθανής θεραπείας εναντίον της υπογονιμότητας.

Τις έρευνές του άρχισε το 1958 στο Εθνικό Ίδρυμα Ιατρικής Έρευνας του Λονδίνου, ενώ από το 1963 και για αρκετές δεκαετίες εργαζόταν στο Κέιμπριτζ - πρώτα στο πανεπιστήμιο και αργότερα στην Κλινική Bourn Hall όπου δημιουργήθηκε και το πρώτο κέντρο εξωσωματικής γονιμοποίησης στον κόσμο.
Στο πλαίσιο της έρευνάς του ανακάλυψε πολλές σημαντικές αρχές της ανθρώπινης γονιμοποίησης και κατόρθωσε να γονιμοποιήσει ανθρώπινα ωάρια στο εργαστήριο.

Οι προσπάθειές του καρποφόρησαν στις 25 Ιουλίου 1978, όταν γεννήθηκε το πρώτο «παιδί του σωλήνα» όπως το αποκάλεσαν τότε: η Λουϊζ Μπράουν, η οποία με τη σειρά της απέκτησε το πρώτο της παιδί στις 20 Δεκεμβρίου 2006 (η σύλληψη έγινε με φυσικό τρόπο).

Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο δρ Έντουαρτς και οι συνεργάτες του τελειοποίησαν την τεχνολογία της εξωσωματικής, η οποία τα τελευταία χρόνια εφαρμόζεται ευρύτατα στον κόσμο.
Υπολογίζεται ότι σχεδόν 4 εκατομμύρια παιδιά έχουν έως σήμερα γεννηθεί έπειτα από εξωσωματική γονιμοποίηση. Πολλά από αυτά είναι ήδη ενήλικες και αποκτούν δικές τους οικογένειες.
Με τις έρευνες του δρος Έντουαρτς γεννήθηκε «ένα νέο πεδίο της Ιατρικής», σύμφωνα με την Ολομέλεια των Νόμπελ, «με τον Ρόμπερτ Έντουαρτς να ηγείται της διαδικασίας σε όλη τη διαδρομή της, από τις βασικές ανακαλύψεις έως την σύγχρονη, επιτυχημένη εξωσωματική θεραπεία. Η συμβολή του συνιστά ορόσημο στην ανάπτυξη της σύγχρονης Ιατρικής».

Υψηλά τα ποσοστά υπογονιμότητας
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η υπογονιμότητα είναι εξαιρετικά συχνή, καθώς το 10% έως 12% των ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας αδυνατεί να αποκτήσει παιδί με φυσικό τρόπο.
Στο 40-50% των περιπτώσεων υπογονιμότητας το αίτιο εντοπίζεται στην γυναίκα, στο 30-40% στον άντρα και στο 10-20% και στους δύο.

Οι συνηθέστερες αιτίες υπογονιμότητας είναι διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας (25% των περιπτώσεων), προβλήματα στις σάλπιγγες (ένα άλλο 25% των περιπτώσεων) και διαταραχές του σπέρματος (25-30%).
Ωστόσο, στο 15% έως 20% των περιπτώσεων δεν μπορεί να βρεθεί κάποια αιτία για την υπογονιμότητα.
«Για πολλά από αυτά, η αδυναμία να αποκτήσουν παιδί αποτελεί πηγή μεγάλης απογοήτευσης και σε μερικές περιπτώσεις προκαλεί αξεπέραστο ψυχολογικό τραύμα», σημειώνει στην ανακοίνωσή της η Ολομέλεια των Νόμπελ. «Κατά το παρελθόν, η Ιατρική δεν μπορούσε να κάνει πολλά για να βοηθήσει τα ζευγάρια αυτά, αλλά σήμερα η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική».
Στην χώρα μας, τα υπογόνιμα ζευγάρια υπολογίζεται ότι ανέρχονται σε 300.000 (παγκοσμίως υπερβαίνουν τα 80 εκατομμύρια), ενώ με την βοήθεια της εξωσωματικής γονιμοποίησης εκτιμάται ότι γεννιέται πλέον το 3% των παιδιών.
Η αρχική έρευνα
Ο 85χρονος σήμερα δρ Έντουαρς, άρχισε τα πειράματά του με ανθρώπινα ωάρια όταν συνάδελφοί του κατόρθωσαν να αναπαράγουν με επιτυχία στο εργαστήριο ωάρια από κουνέλια. Ο δρ Έντουαρτς αποφάσισε να διερευνήσει κατά πόσον μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν οι ίδιες μέθοδοι για την αναπαραγωγή ανθρώπινων ωαρίων.
Όπως διαπίστωσε, τα ανθρώπινα ωάρια έχουν εντελώς διαφορετικό κύκλο ζωής απ’ ό, τι τα ωάρια των κουνελιών. Σε μια σειρά πειραμάτων ανακάλυψε πως ωριμάζουν τα ανθρώπινα ωάρια, ποιες ορμόνες ρυθμίζουν την ωρίμανσή τους και πότε γίνονται τα ωάρια δεκτικά στα σπερματοζωάρια.
Ανακάλυψε επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες ενεργοποιούνται τα σπερματοζωάρια, αποκτώντας την ικανότητα να γονιμοποιούν τα ωάρια.
Το 1969, οι προσπάθειές του πέτυχαν για πρώτη φορά, όταν κατόρθωσε να γονιμοποιήσει ένα ανθρώπινο ωάριο στον δοκιμαστικό σωλήνα.
Παρά την επιτυχία αυτή, αντιμετώπιζε ένα μεγάλο πρόβλημα: το γονιμοποιημένο ωάριο δεν πολλαπλασιαζόταν πάνω από μία φορά. Ο δρ Έντουαρτς πίστευε ότι αν μπορούσε να βρει τρόπο να παίρνει από τις ωοθήκες ήδη ώριμα ωάρια, θα υπερσκέλιζε αυτόν τον σκόπελο. Έτσι, ήρθε σε επαφή με τον γυναικολόγο Πάτρικ Στέπτοου - και οι δυο τους μετέτρεψαν την εξωσωματική γονιμοποίηση από πείραμα σε καθημερινή ιατρική πράξη.
Η πρώτη επιτυχία
Ο δρ Στέπτοου ήταν πρωτοπόρος στην λαπαροσκοπική χειρουργική, μια μέθοδο που εκείνη την εποχή ήταν νέα και αμφιλεγόμενη. Με την βοήθειά της, μπόρεσαν οι δύο γιατροί να ελέγξουν ωοθήκες με κάμερα και να αφαιρέσουν ώριμα ωάρια από εθελόντριες.
Ο δρ Έντουαρτς πήρε τα ωάρια και πρόσθεσε σπερματοζωάρια. Τα γονιμοποιημένα ωάρια πολλαπλασιάστηκαν στο εργαστήριο αρκετές φορές και δημιουργήθηκαν πολύ πρώιμα έμβρυα (αποτελούνταν από μόλις 8 κύτταρα).
Με την βοήθεια μιας ιδιωτικής χορηγίας, οι δύο επιστήμονες συνέχισαν τα πειράματά τους. Το 1978 τους πλησίασαν η Λέσλι και ο Τζων Μπράουν, οι οποίοι προσπαθούσαν ανεπιτυχώς επί εννέα χρόνια να αποκτήσουν παιδί.
Οι δύο γιατροί πήραν ωάριο από την κυρία Μπράουν, το γονιμοποίησαν στο εργαστήριο και όταν έγινε έμβρυο οκτώ κυττάρων το τοποθέτησαν πίσω στην μήτρα της.
Στις 25 Ιουλίου 1978 γεννήθηκε με καισαρική η κόρη του ζευγαριού, η Λουϊζ. Το γεγονός αυτό σήμανε μία νέα εποχή με μεγάλες προοπτικές για την Ιατρική.

Η νέα εποχή
Οι δρες Έντουαρτς και Στέπτοου ίδρυσαν την Κλινική Bourn Hall στο Κέιμπριτζ, το πρώτο κέντρο Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (IVF) στον κόσμο. Ο δρ Στέπτοου ήταν ιατρικός διευθυντής της κλινικής έως τον θάνατό του το 1988, ενώ ο δρ Έντουαρτς παρέμενε επικεφαλής του Ερευνητικού Τμήματός της έως την συνταξιοδότησή του.

Γυναικολόγοι και κυτταρικοί βιολόγοι απ’ όλο τον κόσμο εκπαιδεύτηκαν στην κλινική, όπου οι μέθοδοι της εξωσωματικής βελτιώνονταν ασταμάτητα.

Μέχρι το 1986, 1.000 παιδιά είχαν ήδη γεννηθεί έπειτα από εξωσωματική στο Bourn Hall - ο αριθμός που αντιπροσωπεύει σχεδόν τα μισά από τα παιδιά που είχαν γεννηθεί εκείνη την εποχή σε όλο τον κόσμο.

Σήμερα, η εξωσωματική έχει εξελιχθεί πολύ. Οι γιατροί λ.χ. έχουν πια την δυνατότητα να τοποθετούν απ’ ευθείας μέσα στο ωάριο ένα σπερματοζωάριο για να γίνει η γονιμοποίηση – και αυτό έχει βελτιώσει πάρα πολύ την αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας. Επιπλέον, η λήψη των ώριμων ωαρίων γίνεται πια διακολπικά με μια πολύ λεπτή βελόνα και όχι μέσω ενός λαπαροσκοπίου. Υπολογίζεται ότι το ποσοστό επιτυχίας της εξωσωματικής είναι 20-30%.

Πηγή:
Δημοσίευση: ΤΑ ΝΕΑ 4-10-2010, Επιμέλεια: Ρούλα Τσουλέα